Dolandırıcılık Suçu ve Hukuki Boyutları (TCK m.157-158)

1. Dolandırıcılık Suçunun Tanımı

Dolandırıcılık suçu, failin hileli davranışlarla bir kimseyi aldatarak, onun veya başkasının zararına olarak kendisine veya başkasına haksız bir yarar sağlamasıyla oluşur. Suç, basit ve nitelikli olmak üzere ikiye ayrılır. Basit dolandırıcılık (TCK m.157), herhangi bir karmaşık araç kullanmadan gerçekleştirilen dolandırıcılık fiillerini kapsarken, nitelikli dolandırıcılık (TCK m.158) suçun belli dini, sosyal, mesleki, teknolojik araçlar veya kamu kurumlarının kullanılmasıyla işlenmesini ifade eder.

2. Dolandırıcılık Suçunun Unsurları

Dolandırıcılık suçunun oluşması için aşağıdaki unsurların bir arada bulunması gerekir:

• Hileli Hareket: Fail, mağdurun gerçeği anlamasını önleyecek derecede yoğun ve ustaca hileli hareketlerde bulunmalıdır. Hile, mağdurun aldatılmasını sağlayacak kadar karmaşık ve etkileyici olmalıdır. Örneğin, mağdurun inceleme veya doğrulama imkanını ortadan kaldıracak sahte belge düzenlemek veya kimliğini gizleyerek hileli bir durum yaratmak bu kapsamda değerlendirilir.

• Aldatma: Hileli davranışlar mağduru hataya düşürecek nitelikte olmalı, mağdurun yargılama yetisini ortadan kaldıracak özellikte olmalıdır. Burada önemli olan, mağdurun kandırılmaya elverişli bir durumda olmasıdır. Her aldatıcı hareket dolandırıcılık suçu teşkil etmez; hareketin mağduru kandırabilecek yeterlilikte olması gerekir.

• Zarar: Dolandırıcılık suçunun oluşması için, mağdurun veya başkasının ekonomik zarara uğramış olması gerekir. Bu zarar, doğrudan ekonomik kayıp olabileceği gibi dolaylı yoldan mali kayıp şeklinde de ortaya çıkabilir.

• 
  

3. Dolandırıcılık Suçunun Şikayet, Zamanaşımı ve Uzlaştırma Durumu

Dolandırıcılık suçu, şikayete bağlı suçlardan olmayıp, savcılık suçun işlendiğini öğrenir öğrenmez kendiliğinden soruşturma başlatabilir. Dolandırıcılık suçları için herhangi bir şikayet süresi bulunmamakla birlikte, dava zamanaşımı süreleri devreye girmektedir. Basit dolandırıcılık suçu için zamanaşımı süresi 8 yıl iken, nitelikli dolandırıcılık suçu için bu süre 15 yıldır.

Basit dolandırıcılık suçu uzlaşma kapsamındayken, nitelikli dolandırıcılık suçu uzlaşma kapsamında değildir. Uzlaştırma prosedürü gereği, tarafların uzlaşması halinde soruşturma veya kovuşturma süreci sona erdirilebilir.

4. Dolandırıcılık Suçunun Cezası

• Basit Dolandırıcılık Suçu (TCK m.157): 1 yıldan 5 yıla kadar hapis ve beşbin güne kadar adli para cezası uygulanır. Bu ceza, failin suçtan sağladığı haksız menfaatin büyüklüğüne göre belirlenir.

• Nitelikli Dolandırıcılık Suçu (TCK m.158): 3 yıldan 10 yıla kadar hapis ve beşbin güne kadar adli para cezası öngörülmüştür. Eğer suç, bilişim sistemleri, kamu kurumları veya banka gibi aracılar kullanılarak işlenmişse cezanın alt sınırı 4 yıl olarak belirlenmiştir. Ayrıca, suçu örgütlü bir şekilde işleyenler için ceza artırılarak uygulanır.

  
  

5. Cezayı Artıran Haller ve Etkin Pişmanlık

Dolandırıcılık suçu, üç veya daha fazla kişi tarafından birlikte işlenirse veya suç işlemek amacıyla oluşturulmuş bir örgüt kapsamında gerçekleştirilirse ceza artırılır.

• Suçun örgütlü olarak işlenmesi halinde ceza bir kat artırılır.

• Suçun üç veya daha fazla kişi tarafından işlenmesi halinde ceza yarı oranında artırılır.

Etkin Pişmanlık: Failin, mağdurun zararını karşılaması halinde cezai indirimler uygulanabilir:

• Soruşturma aşamasında zarar giderilirse cezada 2/3 oranında indirim yapılabilir.

• Kovuşturma aşamasında zarar giderilirse ceza 1/2 oranında indirilebilir.

  
  

6. Dolandırıcılık Suçu ve Evrakta Sahtecilik

Dolandırıcılık suçu, sahte evrak kullanılarak işlendiğinde fail hem dolandırıcılık hem de evrakta sahtecilik suçundan ayrı ayrı cezalandırılır. Örneğin, sahte bir kimlik veya belge kullanarak bir başkasına zarar vermek dolandırıcılık suçu kapsamında değerlendirilirken, aynı zamanda resmi veya özel evrakta sahtecilik suçunu da oluşturur.

7. HAGB, Erteleme ve Adli Para Cezasına Çevrilme

Basit dolandırıcılık suçu kapsamında verilen hapis cezası, mahkemenin takdirine bağlı olarak adli para cezasına çevrilebilir veya ertelenebilir. Hükmün açıklanmasının geri bırakılması (HAGB) uygulaması da belirli koşullarda mümkündür. Nitelikli dolandırıcılık suçlarında ise genellikle cezanın ertelenmesi veya adli para cezasına çevrilmesi mümkün olmamakla birlikte, suçun işleniş şekline ve failin pişmanlığına göre mahkeme tarafından takdir edilebilir.

8. Sonuç

Dolandırıcılık suçu, malvarlığına yönelik ciddi bir suç olup, failin eylem şekli ve kullandığı araçlara göre farklı yaptırımlara tabi tutulmaktadır. Basit dolandırıcılık suçları daha hafif cezalarla sonuçlanırken, nitelikli dolandırıcılık suçları daha ağır cezalarla yaptırıma tabi tutulur. Suçun önlenmesi amacıyla hukuki düzenlemeler yapılmakta, etkin pişmanlık hükümleriyle failin mağdurun zararını gidermesi teşvik edilmektedir. Ancak, özellikle kamu kurumlarını, bilişim sistemlerini veya dini duyguları kullanarak işlenen nitelikli dolandırıcılık suçlarında caydırıcı cezalar öngörülmektedir. Bu nedenle, dolandırıcılık suçları ile ilgili yargılama süreçlerinde failin kastı, mağdurun zararı ve suçun işleniş biçimi detaylı olarak incelenmelidir.

Dolandırıcılık suçundan korunmanın en etkili yolu ise temkinli olmak ve kişisel bilgileri yalnızca güvenilir kişilerle paylaşmaktır. Son zamanlarda çok fazla artan dolandırıcılık mağduru olmamak adına özellikle internet üzerinden yapılan işlemler konusunda ve farklı numaralardan gelen telefon aramalarına karşı bireyler çok dikkatli olmalıdır.